პროკურატურა, ადვოკატი და სასამართლო - ძალაუფლების ბალანსი

საქართველოში სამართლებრივი სისტემის ქვაკუთხედს წარმოადგენს სამი უმნიშვნელოვანესი ინსტიტუტი: პროკურატურა, ადვოკატი და სასამართლო. თითოეულ მათგანს საკუთარი, მკაფიოდ განსაზღვრული ფუნქცია და როლი აკისრია, ხოლო მათი ურთიერთქმედება განსაზღვრავს რამდენად ეფექტურად და სამართლიანად იმუშავებს მართლმსაჯულების სისტემა. ეს სამკუთხედი ერთის მხრივ უზრუნველყოფს დანაშაულის შემთხვევაში  სისხილისს ამართლის საქმეზე გამოძიების დაწყებას ბრალდების წაყენებას პროკურორის მხრიდან  და  მეორე მხრივ, დაცვის უფლების რეალიზაციას,რაც ადვოკატს ევალება ხოლო მესამე მხრივ, დავის მიუკერძოებლად გადაწყვეტას.ეს უკანასკნელი მოსამართლეს ევალება.

პროკურატურა: ბრალდების ხმა და საზოგადოებრივი ინტერესების დამცველი

პროკურატურა წარმოადგენს სახელმწიფოს ბრალდების მხარეს სისხლის სამართლის პროცესში. მისი მთავარი ფუნქციაა გამოავლინოს და გამოიძიოს დანაშაულები, შეაგროვოს მტკიცებულებები და საკმარისი საფუძვლის არსებობის შემთხვევაში, აღძრას სისხლის სამართლის დევნა კონკრეტული პირის მიმართ. პროკურორი სასამართლოში წარმოადგენს სახელმწიფოს ინტერესებს და ცდილობს დაამტკიცოს ბრალდებულის დანაშაული წარდგენილი მტკიცებულებების საფუძველზე.

პროკურატურას ენიჭება მნიშვნელოვანი ძალაუფლება საგამოძიებო პროცესში, მათ შორის დაკავების, ჩხრეკის, ამოღების და სხვა საპროცესო მოქმედებების განხორციელების უფლება. ამ ძალაუფლების სათანადო გამოყენება უაღრესად მნიშვნელოვანია კანონის უზენაესობისა და ადამიანის უფლებების დაცვისთვის. პროკურორი ვალდებულია იმოქმედოს კანონის ფარგლებში, იყოს ობიექტური და მიუკერძოებელი, დაეყრდნოს მხოლოდ კანონიერად მოპოვებულ მტკიცებულებებს და არ დაუშვას უდანაშაულო პირის სისხლის სამართლებრივი დევნა.

სისხლის ადვოკატი: დაცვის საყრდენი და სამართლიანობისთვის მებრძოლი

ადვოკატი წარმოადგენს ბრალდებულის ან დაზარალებულის კანონიერ წარმომადგენელს სასამართლო პროცესში. მისი მთავარი ფუნქციაა უზრუნველყოს კლიენტის უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვა. ბრალდებულის შემთხვევაში, ადვოკატი ეხმარება მას გააცნობიეროს მისთვის წაყენებული ბრალდება, მოამზადოს დაცვის სტრატეგია, შეაგროვოს და წარადგინოს მის სასარგებლოდ არსებული მტკიცებულებები, დააყენოს სადავო საკითხები პროკურატურის მიერ წარდგენილ მტკიცებულებებთან დაკავშირებით და დაიცვას იგი სასამართლოში.

ადვოკატის როლი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ,სამართლიანი სასამართლო პროცესის უზრუნველსაყოფად. იგი წარმოადგენს ბალანსის შემქმნელ ძალას პროკურატურის, როგორც სახელმწიფოს ძლიერი ინსტიტუტის წინააღმდეგ. ადვოკატის გარეშე, ბრალდებული შეიძლება აღმოჩნდეს დაუცველი  მისი პოზიცია არგუმენტებიდა მტკიცებულებები არ იქნებს მოპოვებული . ადვოკატი ვალდებულია იმოქმედოს კლიენტის საუკეთესო ინტერესებიდან გამომდინარე, დაიცვას პროფესიული ეთიკის ნორმები და არ დაუშვას კანონის დარღვევა საკუთარი საქმიანობის განხორციელებისას.აქვე აღვნისნავთ ადვოკატთა ასოციაციის წევრი 

დისციპლინალურ საბჭოს წევრი ადვოკატები თავად არიან თაღლითობის შემოქმედი და დანაშაულების დამფარველები ზოგ შემთხვევებში სამწუხაროდ 

სასამართლო: მიუკერძოებელი არბიტრი და ჭეშმარიტების დამდგენი ორგანო 

სასამართლო წარმოადგენს მართლმსაჯულების განმახორციელებელ ორგანოს. მისი მთავარი ფუნქციაა მიუკერძოებლად განიხილოს წარდგენილი საქმე, მოისმინოს მხარეების არგუმენტები და მტკიცებულებები, შეაფასოს ისინი და მიიღოს კანონიერი და სამართლიანი გადაწყვეტილება. მოსამართლე ვალდებულია იყოს დამოუკიდებელი, არ იყოს მიკერძოებული არც ერთი მხარის მიმართ და გადაწყვეტილება მიიღოს მხოლოდ კანონის საფუძველზე.

სასამართლო პროცესი წარმოადგენს ფორმალურ გარემოს, სადაც პროკურატურასა და ადვოკატს აქვთ შესაძლებლობა წარმოადგინონ საკუთარი პოზიციები და მტკიცებულებები. მოსამართლე უზრუნველყოფს პროცესის კანონის შესაბამისად წარმართვას, იცავს მხარეთა საპროცესო უფლებებს და საბოლოოდ გამოაქვს განაჩენი ან გადაწყვეტილება. სასამართლოს გადაწყვეტილება უნდა იყოს დასაბუთებული, კანონიერი და სამართლიანი, რათა უზრუნველყოფილი იყოს მართლმსაჯულების აღსრულება.

ურთიერთქმედება და ბალანსი სამართლიანობისთვის

პროკურატურის, ადვოკატისა და სასამართლოს ეფექტური ურთიერთქმედება და ძალაუფლების სათანადო ბალანსი არის სამართლიანი მართლმსაჯულების სისტემის ფუნქციონირების აუცილებელი პირობა. თითოეული ინსტიტუტის გადაჭარბებულმა ძალაუფლებამ ან ერთ-ერთის სისუსტემ შეიძლება გამოიწვიოს სისტემის დისბალანსი და უსამართლო გადაწყვეტილებები.

საზოგადოების ინტერესებშია, რომ პროკურატურა იყოს ძლიერი და ეფექტური დანაშაულთან ბრძოლაში, მაგრამ ამავდროულად, მისი საქმიანობა იყოს გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული. ასევე, აუცილებელია ადვოკატის პროფესიის დამოუკიდებლობისა და ეფექტური ფუნქციონირების ხელშეწყობა, რათა თითოეულ ბრალდებულს ჰქონდეს კვალიფიციური დაცვის უფლება. საბოლოოდ, სასამართლო უნდა იყოს ჭეშმარიტად დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი, რათა შეძლოს სამართლიანი გადაწყვეტილებების მიღება.

მხოლოდ ამ სამი ინსტიტუტის დაბალანსებული და ეფექტური თანამშრომლობით არის შესაძლებელი სამართლიანობის ზეიმის უზრუნველყოფა და კანონის უზენაესობის განმტკიცება საზოგადოებაში. ნებისმიერი დისბალანსი ამ სამკუთხედში საფრთხეს უქმნის მართლმსაჯულების იდეას და აზიანებს საზოგადოების ნდობას სამართლებრივი სისტემის მიმართ.

საქართველოში სასურველია ამერიკული და ევროპული სამართლის საუკეთესო შუდა პრაქტიკები გადმოვიღოთ.

იხ აქვე.ადვოკატთა ასოციაციის და დავით ასათიანის მზაკვრული ქმედებები